वेगाने बदलत्या युद्धक्षेत्राचा भारतीय बाजूने घेतलेला आढावा!
विनय जोशी
Guhagar News : ऑपरेशन सिन्दुरने भावी युद्धाची वेगळीच चुणूक दाखवली आहे. या युद्धात पायदळाचा प्रत्यक्ष सहभाग नाही आणि हवाई युद्धात आजपर्यंत अत्यंत महत्वाचा भाग असलेल्या लढाऊ विमानांनी सुद्धा मागे राहून आपली भूमिका बजावली आहे. हा संपूर्ण भारत पाकिस्तान संघर्ष अत्याधुनिक क्षेपणास्त्रे, मानवरहित विमाने आणि कामीकाझे सुसाइड ड्रोन यांनी केलेला संघर्ष आहे. याचा भारतीय वायुसेनेने प्रकाशित केलेला प्रचंड डेटा आगामी काळात अत्यंत चित्तवेधक अशा पुस्तकांना मोठा खजीना म्हणून उपयोगी पडेल. २०१९ चे बालाकोट ऑपरेशन आणि ऑपरेशन सिन्दुर यांच्यात जमीन आस्मानाचा फरक आहे. त्याचा हा धावता आढावा! Balakot to Operation Sindur
बालाकोट कारवाई!
बालाकोट हवाई हल्ल्यांच्या वेळी भारतीय लढाऊ विमानांनी १९७१ नंतर पहिल्यांदा नियंत्रण रेषा आणि आंतरराष्ट्रीय सीमा पार करून पाकिस्तानात हवाई हल्ले केले. त्यावेळी पारंपरिक तंत्र वापरून सुरुवातील काही विमाने (डीकॉय फायटर पॅकेजेस) काश्मीर वर उडून पाकिस्तानी हवाई हद्दीत गेली, त्याला प्रतिसाद म्हणून काही पाकिस्तानी विमाने तत्काळ एयरबॉर्न झाली आणि भारतीय विमाने तत्काळ आपल्या हद्दीत परत आली. या कॅट अँड माऊस गेम मध्ये निर्माण झालेल्या पोकळी मधून आधीच तयार असलेली बॉम्बर विमाने पाकिस्तानी हवाई हद्दीत गेली तिथून थेट बालाकोट वरच्या आकाशातून आपली मिसाईल ठरलेल्या लक्ष्यांवर टाकून अरबी समुद्राच्या दिशेने जाऊन ग्वाल्हेर सह वेगवेगळ्या बेसवर जाऊन उतरली. समोरून येणारी विमाने आणि विमानवेधी यंत्रणा कुठे कुठे सक्रिय आहेत हे सांगण्यासाठी अर्ली वॉर्निंग अवाक्स विमाने अर्थात हजार किमीची रेंज असलेली अवाढव्य उडणारी रडार यंत्रणा त्यावेळी भारतीय आकाशात उडत होती ती सतत पाकिस्तानच्या हद्दीतल्या सक्रिय कॉम्बॅट/ बॉम्बिंग मिशनवर असलेल्या विमानांना डेटा पुरवत होती. Balakot to Operation Sindur
याशिवाय अचूक लक्षभेद आणि शत्रूच्या विमानांवर लक्ष ठेवण्यासाठी आणि परतीच्या प्रवासात वेगळा सुरक्षित “एअर डिफेन्स गॅप” वाला मार्ग दाखवण्यासाठी हिंदी महासागरातल्या दिएगो गार्सिया या अमेरिकन तळावरील विमाने भारतीय लढाऊ विमानांची मदत करत होती, अशी माहिती नंतर बाहेर आली. Balakot to Operation Sindur
फक्त सहा वर्षांपूर्वी हवाई युद्धाची ही स्थिती होती. त्यानंतर आतापर्यंत झालेले बदल डोळे दिपवणारे आहेत. काय बदल झाले यासाठी आपल्याला ऑपरेशन सिन्दुर मधल्या फक्त एका कारवाईचा अभ्यास केला तरी पुरेसं आहे, आता त्यावर थोडी नजर टाकू. Balakot to Operation Sindur
ऑपरेशन सिन्दुर; पाकिस्तानच्या भोलारी डिफेन्स एअरबेस वरील हल्ला!
सध्याच्या ऑपरेशन मध्ये भारतीय लढाऊ विमानांनी एकदाही पाकिस्तानी हवाई हद्दीत प्रवेश केला नाही पण भारतीय मिसाईल आणि मानवरहित विमाने यांनी पाकिस्तानी कानाकोपऱ्यात शब्दशः मुक्तसंचार केला; मनाला येईल त्या डिफेन्स एअरबेस वर हल्ले केले आणि यात एकदाही एकही मिसाईल, मानवरहित विमान पाकिस्तानच्या चायनीज एअर डिफेन्स सिस्टिम पाडू शकली नाही! भारतीय मिसाईल हल्ले अचूक, भीषण आणि विनाशकारी होते. त्याने पाकिस्तानला मोठ्या सामरीक, मानसिक, भावनिक आणि आर्थिक वेदना दिलेल्या आहेत. Balakot to Operation Sindur
भारतीय वायुसेनेने काय पातळीवर जाऊन या कारवाया केल्या त्याचा अंदाज येण्यासाठी आपण भोलारी डिफेन्स एअरबेस वरच्या हल्ल्याकडे थोडक्यात बघू.
साब २००० एरिये अर्ली वॉर्निंग अवाक्स विमान!
ही विमाने ९० फूट लांब आणि ४० फूट रुंद असतात, एकदा उड्डाण केल्यावर १० तास सलग आकाशात राहू शकतात आणि त्या काळात ३०० डिग्री पर्यंत चारी बाजूंनी हजार किमी पर्यंत आपल्या दिशेने येणाऱ्या विमाने आणि मिसाईल यांच्यावर लक्ष ठेवून ती स्वतःच्या फायटर आणि एअर डिफेन्स फॉर्मेशन पर्यंत त्याची माहिती पुरवतात. ही विमाने स्वतः निःशस्त्र आहेत पण यामुळे शत्रूच्या विमानांवर अत्यंत बारीक लक्ष ठेवता येतं त्यामुळे भारतीय वायुसेनेसाठी ही सगळ्यात मोठी डोकेदुखी होती. Balakot to Operation Sindur
ऑपरेशन सिन्दुर सुरू झाल्यापासून आपल्या पश्चिम भागातल्या एका एयर फोर्स बेसवरून पाकिस्तानच्या ४ साब २००० विमानांवर अखंड, बारीक लक्ष ठेवलं जात होतं. त्याच्या फिरण्याच्या पॅटर्नचा अभ्यास करून हल्ले सुरू होते. आणि डायरेक्टर जनरल एयर ऑपरेशन्सने या साब २००० ना “हाय व्हॅल्यू टार्गेट” म्हणून यादीत ठेवलं होतं. याचा अर्थ संधी मिळताच याच्यावर निर्णायक हल्ला करायची योजना होती. Balakot to Operation Sindur
१० मे रोजी दुपारी बारा वाजता, भारतीय वायुसेनेच्या सर्व्हिलन्स कमांडने पाकिस्तानी वायुसेनेच्या कामरा (एंजेल्स तिसरी स्वॉड्रन, नाव ओव्हरलोर्ड ३) बेस वरून कित्येक तासांपूर्वी उडालेल्या साब २००० एरिये विमानाला भोलारी डिफेन्स एअरबेस (जिथून ऑपरेशन बुनिययान उल मररूस साठी विमाने उड्डाण करत होती) उतरताना बघितलं. अत्यंत महत्वाच्या टार्गेट लिस्ट मध्ये ते असल्याने याच्या उतरण्याची बातमी आणि डेटा डायरेक्टर जनरल एयर ऑपरेशन्सला तत्काळ देण्यात आला. तोपर्यंत भारतीय मिसाईल हल्ल्याच्या भीतीने हे विमान बेसच्या अवाढव्य हँगर मध्ये पार्क करण्यात आलं आणि तंत्रज्ञ, वैमानिक त्यात हाती लागलेला डेटा काढून घेणं ही कामं करण्यात गर्क झाले; आता आपण सुरक्षित आहोत या भावनेने पुढच्या उड्डाणासाठी ग्राउंड स्टाफ विमानात इंधन भरून पुढच्या तयारीला लागला! Balakot to Operation Sindur
इकडे भारतात या सगळ्या साब २००० वर सतत लक्ष असणाऱ्या कमांड सेंटरने ते हँगर मधून बाहेर येत नाही ना यावर लक्ष ठेवायला सुरुवात केली; तोपर्यंत डीजी एअर ऑप्सने याच्या “डेथ वॉरंट” वर सही करून झालेली होती आणि भोलारी एयर बेसच्या साब २००० च्या हँगरच्या छतावर एक घातक मिसाईल येऊन आदळलं; डेटा डाउनलोड करणारे आणि नवीन उड्डाणासाठी विमानाला तयार करणारे असे सगळे तंत्रज्ञ, वैमानिक, कामगार आणि २५ ते ३० कोटींचं साब २००० एरिये यांची आहुती पडली! Balakot to Operation Sindur
नवीन युग, नवीन युद्ध तंत्र!
साब २००० एरियेच्या भोलारी डिफेन्स एअरबेस वरील नाषासारखी मागच्या आठवड्यात झालेल्या प्रत्येक हल्ल्याची एक वेगळी कथा असेल आणि प्रत्येक हल्ल्यात एक वेगळं तंत्र असेल. अशा एकेक कारवाईत शेकडो ॲनालिस्ट, हजारो कोटींची यंत्रे आणि उपकरणे, शेकडो/ हजारो किमीच्या कक्षेत अखंड सक्रिय असतात. नुसती कोट्यवधीची यंत्रे घेऊन युद्ध लढता, जिंकता येत नाही हे परत परत सिद्ध होत आहे. सतत प्रशिक्षण, सतत संशोधन आणि मन लावून काम, निष्ठेने अंमलबजावणी ही यातल्या यशाची गुरुकिल्ली आहे. Balakot to Operation Sindur
अशा एकेका युद्धात फिजिक्स, केमिस्ट्री, इकॉनॉमिक्स, हवामान शास्त्र, राष्ट्रवाद, जियोपॉलिटिक्स, इंटेलिजन्स, स्पेस सायन्स, उद्योगजगत आणि सगळ्याच्या वर संतुलित सैनिकी नेतृत्व आणि त्याच्या वर पोक्त राजकीय नेतृत्व आणि सर्वात महत्त्वाचं म्हणजे एक विचारधारा असलेली सूज्ञ जनता अशी एक दीर्घ साखळी असलेली गुंतवणूक आहे.
आधुनिक जगातल्या कोणत्याही सैनिकी संघर्षात अशा अत्यंत गुंतागुंतीच्या उच्चकोटीच्या किचकट, अदृश्य तांत्रिक गोष्टी सहभागी असतील, त्याच्याकडे बघण्यासाठी देशातील जनतेने जिओपॉलिटिक्स, संरक्षण इत्यादी क्षेत्रात लवकरात लवकर “साक्षर” होण्याची गरज आहे! Balakot to Operation Sindur
